SOA's
Seksueel overdraagbare aandoeningen
Soa’s zijn seksueel overdraagbare aandoeningen. Het zijn infecties die tijdens seks kunnen worden overgedragen. Voorbeelden van soa's zijn: chlamydia, gonorroe, hepatitis B, syfilis en hiv, dat aids veroorzaakt.
Waardoor worden soa's veroorzaakt?
De meeste soa’s worden veroorzaakt door bacteriën of virussen. Die zitten in het slijmvlies, sperma, vaginavocht of bloed van iemand die geïnfecteerd is met een soa.Hoe kun je het krijgen?
Soa’s kun je oplopen door onbeschermde seks met iemand die een soa heeft. Seks is onbeschermd wanneer er rechtstreeks contact is tussen de penis, de vagina, de anus, de keel of de mond, zonder gebruik van een condoom of beflapje. Je kunt ook een soa oplopen als je vingers, een vibrator of dildo zonder condoom, in contact komen met slijmvlies van je partners zonder ze eerst goed schoon te maken. De soa’s hepatitis B en hiv kunnen ook via bloed overgedragen worden. Bijvoorbeeld via injectienaalden, scheermesjes of tatoeagenaalden waar besmet bloed op zit. Er zijn ook soa’s die tijdens de zwangerschap of bevalling van moeder op kind worden overgedragen.Klachten
Sommige klachten kunnen op een soa wijzen: geelgroene afscheiding uit vagina, plasbuis of anus, bloedverlies tijdens of na seks, pijn bij plassen, jeuk, pijn in de onderbuik, en pijn of zwelling van de balzak. Ook kunnen er blaasjes, zweertjes of wratjes op of rondom de geslachtsdelen voorkomen. Maar bij veel soa’s heb je vaak helemaal geen klachten. Dus je kunt een soa hebben zonder dat je er iets van merkt. Nochtans kan je de infectie wel doorgeven aan je sekspartner.Hoe kan je een soa voorkomen?
De meeste soa's kun je voorkomen door een condoom te gebruiken tijdens vaginale, anale en orale seks. Voor dit laatste kun je een opengeknipt condoom of een beflapje gebruiken. Gebruik je een vibrator, dildo of ander speeltje? Deel dit niet met je sekspartners. Óf gebruik condooms en maak ze tussendoor goed schoon. Vrijen met bescherming is makkelijker als je goed bent voorbereid. Denk van tevoren goed na hoe je het wilt aanpakken. Zorg dat je condooms (en eventueel glijmiddel) bij je hebt, en bedenk hoe en wanneer je het gebruik ervan wilt bespreken. Wanneer je nog niet veel ervaring hebt met beschermde seks, kun je zelf oefenen met condoom aandoen. Zo weet je hoe het moet als het zover is.Behandeling
Als je er op tijd bij bent, zijn de meeste soa’s goed te behandelen. Als je soa’s niet op tijd behandelt, kun je ernstige problemen krijgen met je gezondheid. Zo kun je bijvoorbeeld onvruchtbaar worden van chlamydia.Heb je een vaste relatie?
Laat het condoom dan pas weg als je allebei een soa-test hebt gedaan en behandeld bent indien nodig. Testen kan je het beste doen drie maanden na het laatste onbeschermd sekscontact. Want dan zijn sommige soa’s pas 'zichtbaar' in het bloed.Vrij gerust!
Neem geen risico met seks zonder bescherming. Kies voor je eigen gezondheid én die van je partner!Algemeen
Apenpokken is een zeldzame ziekte die vooral in West- en Centraal-Afrika voorkomt en zich normaal niet makkelijk verspreidt onder de populatie.
De apenpokkenziekte (Monkeypox) wordt veroorzaakt door een virus.
Om besmet te geraken door het apenpokkenvirus moet je nauw contact hebben met een besmettelijke of ziek persoon. Dit kan optreden door direct, intens en nauw lichamelijk contact, contact met huidletsels en overdracht via grote speekseldruppels, of contact met voorwerpen, kleding of linnengoed gebruikt door een besmet persoon.
Apenpokken kunnen dus ook worden overgedragen door seksueel contact. Personen die verschillende seksuele partners hebben, moeten bijzonder waakzaam zijn. Het risico voor de algemene bevolking wordt vandaag als gering ingeschat, op basis van de huidige wetenschappelijke informatie.
Symptomen
5 tot 21 dagen nadat je besmet bent met het virus doorlopen besmette personen doorgaans een periode van milde symptomen zoals koorts, hoofdpijn, spierpijn, rugpijn, gezwollen lymfeklieren en vermoeidheid. Huiduitslag kan nadien ontstaan in het gezicht, maar ook in de genitale streek. De huiduitslag verandert en doorloopt verschillende vormen, van een puistje naar een blaasje, totdat er uiteindelijk een korst ontstaat. De meeste mensen herstellen binnen de twee à vier weken. Uitzonderlijk kunnen de klachten ernstiger worden. Op dit moment zijn de in Europa gemelde symptomen bij besmette personen meestal niet ernstig, en zijn er geen sterfgevallen gemeld.
Besmettelijke periode en isolatie
Een persoon kan het virus verspreiden tijdens de periode waarin er huidletsels zijn, maar overdracht in de dagen voor je klachten en huidletsels hebt, is niet uitgesloten en wordt verder onderzocht.
Besmette personen moeten zich dus isoleren, net zoals bij een Covidbesmetting:
- Thuis blijven: het huis verlaten is alleen toegestaan voor essentiële redenen (medische afspraak en dringende boodschappen als niemand anders hiervoor kan zorgen) en enkel met het dragen van een chirurgisch mondmasker en het bedekken van de huidlaesies (bv. lange mouwen en broek).
- Blijf in je eigen kamer. Draag een chirurgisch mondmasker als je toch de kamer verlaat of contact hebt met huisgenoten.
- Huishoudelijke artikelen zoals kleding, beddengoed, handdoeken en eetgerei mogen niet gedeeld worden met andere leden van het huisgezin.
- Vermijd lichamelijk contact tot genezing van de huidletsels (afvallen van de korstjes), met inbegrip van seksuele activiteiten. Condooms alleen kunnen geen volledige bescherming bieden tegen apenpokken, omdat contact met de huidletsels een rol speelt bij de overdracht.
- Vermijd contact met dieren (en vooral met knaagdieren zoals muizen, ratten, hamsters, , cavia's, enz.).
Besmettelijke personen of zieke personen dragen best ook een mondmasker.
Zolang apenpokken niet is uitgesloten of tot de infectie is genezen, blijft de patiënt in isolatie tot de letsels opgedroogd en genezen zijn, meestal is dit gedurende 21 dagen.
Chlamydia
Chlamydia is een bacterie die door seks wordt overgedragen.
Hoe kun je het krijgen?
Chlamydia wordt meestal doorgegeven door neuken of pijpen. Je kunt chlamydia ook krijgen van vingeren, aftrekken, beffen of kontlikken. Chlamydia is heel besmettelijk, ook als iemand zelf geen klachten heeft.Klachten
Een chlamydia-infectie geeft meestal geen klachten. Je kunt dus je sekspartner infecteren zonder het zelf te weten. Een onbehandelde chlamydia kan ernstige gevolgen hebben, zoals een ontsteking in bijbal, prostaat en eileider. Daardoor kunnen zowel mannen als vrouwen minder vruchtbaar worden.Testen
Testen op chlamydia gebeurt door onderzoek van urine (bij mannen) of door middel van een uitstrijkje uit de vagina (bij vrouwen). Er kan ook een uitstrijkje van de keel of anus nodig zijn. Een uitstrijkje kun je meestal zelf afnemen met een speciaal wattenstaafje. Je kunt opnieuw chlamydia oplopen als je onbeschermd vrijt met iemand die chlamydia heeft. Laat je daarom elk half jaar weer testen, zeker als je wisselende partners hebt.Behandeling
Chlamydia is goed te behandelen met pillen. Tot een week na het einde van de behandeling is het beter om geen seks te hebben, of in elk geval een condoom te gebruiken. Zo voorkom je dat partners elkaar steeds opnieuw infecteren.Partnerverwittiging
Licht alle sekspartners van de laatste maand in.Gonorroe
Gonorroe –of 'druiper'- wordt veroorzaakt door gonokokken. Dit zijn bacteriën.
Hoe kun je het krijgen?
Gonorroe wordt meestal doorgegeven door neuken of pijpen. Je kunt gonorroe ook krijgen van vingeren, aftrekken, beffen of kontlikken. Gonorroe is heel besmettelijk, ook als iemand zelf geen klachten heeft.Klachten
Mannen hebben vaak duidelijke klachten, een 'druiper': pusachtige afscheiding uit de plasbuis die geel of groen van kleur is, en pijn of irritatie bij het plassen. Vrouwen kunnen soms last hebben van veranderde vaginale afscheiding of bloedverlies na de seks of pijn bij het plassen, maar hebben vaak geen klachten. Als gonorroe niet wordt behandeld, kan de infectie verder het lichaam in gaan. Mannen kunnen een bijbalontsteking krijgen en vrouwen kunnen een eileiderontsteking krijgen. Beiden kunnen hierdoor minder vruchtbaar worden.Testen
Gonorroe kan worden aangetoond door onderzoek van de urine. Bij vrouwen is een uitstrijkje uit de vagina iets betrouwbaarder dan urineonderzoek. Dit uitstrijkje kan een vrouw meestal zelf afnemen met een speciaal wattenstaafje. Je kunt opnieuw gonorroe oplopen als je onbeschermd vrijt met iemand die gonorroe heeft. Laat je daarom elk half jaar weer testen, zeker als je wisselende partners hebt.Behandeling
Gonorroe is te behandelen met een injectie met een antibioticum. Als de klachten hierna aanhouden, ga dan direct terug naar de arts.Partnerverwittiging
Waarschuw alle partners van de laatste maand, tenzij jouw arts of verpleegkundige een andere periode met je afgesproken heeft.Hepatitis B
Hepatitis B is een leverontsteking, veroorzaakt door een virus. Hepatitis B is een ernstige soa. Het is 100 keer makkelijker overdraagbaar dan hiv en kan onder meer via bloed en sperma worden overgedragen. Een infectie met hepatitis B kan leiden tot ernstige leverziekte.
Hoe kun je het krijgen?
In België wordt hepatitis B virus vooral overgedragen door vaginale en anale seks. Bij pijpen en beffen is er een klein risico op overdracht. Overdracht van hepatitis B gebeurt ook via bloed, bijvoorbeeld via naalden, drugsgebruik of het delen van scheermesjes of tandenborstels. Zwangere vrouwen kunnen het virus overdragen op hun kind.Klachten
Er zijn twee vormen van hepatitis B: een acute en een chronische vorm. Bij een acute infectie kun je klachten hebben van bijvoorbeeld geelzucht, misselijkheid en vermoeidheid, maar de meeste mensen ontwikkelen geen klachten. Bij een acute hepatitis B-infectie is het mogelijk dat je lichaam het virus klaart. Dat betekent dat je lichaam het virus zelf, zonder hulp van medicatie, opruimt. Bij een chronische infectie is iemand drager van het virus. Ook zonder klachten kan men andere mensen infecteren.Testen
Via bloedonderzoek kan aangetoond worden of je een hepatitis B-infectie hebt.Behandeling
Een drager van het hepatitis B virus kan medicijnen krijgen om het virus af te remmen. Soms verdwijnt het virus dan toch uit je lichaam. Zonder behandeling kan er blijvende schade aan de lever of leverkanker optreden.Partnerverwittiging
Als je drager van hepatitis B bent is het belangrijk om je sekspartners en huisgenoten te waarschuwen. Zij worden ook getest en kunnen een beschermende vaccinatie tegen hepatitis B krijgen.Vaccinatie
Vaccinatie tegen hepatitis B beschermt langdurig tegen deze infectie. Het vaccin dat hiervoor wordt gebruikt is veilig en effectief. De vaccinatieserie bestaat uit drie vaccinaties gedurende een half jaar (maand 1,2,6).Hepatitis C
Hepatitis C is een leverinfectie die wordt veroorzaakt door een virus en op den duur kan leiden tot leverziekte en leverkanker. Hepatitis C komt als soa vooral voor bij hiv-positieve homo- en biseksuele mannen.
Hoe kun je het krijgen?
Overdracht van hepatitis C vindt plaats door bloed-bloed contact. Mogelijk wordt hepatitis C ook door sperma overgedragen. Risicofactoren voor het oplopen van hepatitis C zijn onder meer: (onzichtbare) bloedingen door neuken of fisten, het delen van glijmiddel en speeltjes, seks met meerdere mannen tegelijk, klaarkomen in de anus en klaarkomen in de mond als je daar wondjes hebt.Klachten
De eerste zes maanden van een hepatitis C-infectie heet de acute fase. Vaak merk je dan nauwelijks iets van de infectie. In deze fase kun je nog spontaan genezen van hepatitis C. Bij hiv-positieven is die kans op spontane genezing helaas klein. Als je het virus na zes maanden nog steeds in je lichaam hebt, dan spreek je over een ‘chronische infectie’. Je merkt nog steeds weinig van het virus. Dit verandert na 10-30 jaar, wanneer het virus ernstige leverschade veroorzaakt.Testen
Testen op hepatitis C virus kan door middel van een bloedonderzoek waarbij op antistoffen of virusdeeltjes getest wordt.Behandeling
De behandeling van hepatitis C is erg effectief, maar niet voor steeds voor iedereen beschikbaar.Partnerverwittiging
Waarschuw je sekspartners; de periode wordt bepaald in overleg met je arts of verpleegkundige.Hiv
Hiv is een virus dat het afweersysteem afbreekt. Zonder behandeling met medicijnen krijgt iemand uiteindelijk aids. Aan aids kan je overlijden.
Hoe kun je het krijgen?
Je kunt hiv krijgen door te neuken zonder condoom. Bij anale seks is de kans groter dan bij vaginale seks. Ook pijpen en beffen vormen een klein risico. Je kunt ook hiv krijgen door contact met geïnfecteerd bloed. Bijvoorbeeld door drugsgebruik, besmette naalden of een bloedtransfusie.Klachten
Eén tot zes weken nadat je geïnfecteerd bent met hiv, kun je klachten krijgen die lijken op griep. Deze klachten verdwijnen, maar hiv blijft wel in je bloed aanwezig. Je kan hiv dan ook doorgeven aan partners door onbeschermde seks.Testen
De enige manier om zeker te weten of je hiv hebt, is een hiv-test.Behandeling
Het hiv-virus blijft altijd in het lichaam aanwezig, maar het kan goed worden onderdrukt met hiv-remmers. Snel starten met een behandeling heeft grote voordelen: je blijft gezonder en hebt veel minder kans om hiv op iemand anders over te dragen.Partnerverwittiging
Waarschuw je sekspartners. De periode waarover je partners moet waarschuwen wordt bepaald in overleg met je arts of verpleegkundige.Heb je net risico gelopen op hiv?
Neem zo snel mogelijk contact op met een gespecialiseerd centrum (je kan de lijst hier raadplegen) of een ziekenhuis. Daar wordt bekeken of je in aanmerking komt voor hiv-remmers, een zogenoemde PEP kuur. Later dan 72 uur na het risico heeft dit geen zin meer.Lymphogranuloma venereum (LGV)
LGV is een bijzondere variant van de chlamydiabacterie die ernstige infecties veroorzaakt en vooral voorkomt bij mannen die seks hebben met mannen.
Hoe kun je het krijgen?
LGV wordt overgebracht door onbeschermd neuken, fisten zonder latex handschoenen en mogelijk ook door pijpen. Ook door gedeeld gebruik van dildo's en seksspeeltjes kan het overgedragen worden.Klachten
Het begint vaak na drie tot twaalf dagen met een pijnloos zweertje of blaasje op de plaats van besmetting. Vaak is dat in de endeldarm en soms op de penis. Dit kan ongemerkt voorbijgaan. Na tien tot dertig dagen volgt een ontsteking van de lymfeklieren, op langere termijn kunnen er ernstige ontstekingen met complicaties ontstaan in de darm. Een LGV-infectie kan echter ook zonder symptomen verlopen.Testen
Je weet alleen of je LGV hebt als je een soa-test laat doen. Dit kan door onderzoek van urine (bij mannen) of door middel van een uitstrijkje uit anus of keel. Dit kun je meestal zelf afnemen met een speciaal wattenstaafje.Behandeling
Anders dan bij een klassieke chlamydia-nifectie moet je bij LGV een antibioticakuur van drie weken volgen. Tot het einde behandeling is het beter om geen seks te hebben, of in elk geval een condoom te gebruiken, om te voorkomen dat partners elkaar steeds opnieuw besmetten. Je wordt niet immuun voor LGV en kunt de infectie dus opnieuw oplopen.Partnerverwittiging
Als je LGV blijkt te hebben is het belangrijk dat je sekspartners worden opgespoord en onderzocht. De periode wordt bepaald in overleg met je arts of verpleegkundige.Syfilis
Syfilis is een ernstige soa die wordt veroorzaakt door een bacterie.
Hoe kun je het krijgen?
Je krijgt het door onbeschermd neuken, pijpen en beffen.Klachten
In het begin zijn er pijnloze zweertjes in of op de geslachtsdelen, anus of mond die je vaak zelf niet opmerkt. Er kunnen vlekjes ontstaan op de huid over het hele lichaam, vooral op de handpalmen en voetzolen, opgezette lymfeklieren, en je kunt griepachtige klachten krijgen. De klachten kunnen verdwijnen maar de ziekte is niet weg. Zonder behandeling verspreidt de bacterie zich weken tot maanden later via het bloed door het hele lichaam.Testen
Syfilis wordt vastgesteld door bloedonderzoek of door een uitstrijkje van een zweertje. Uit de klachten en een bloedonderzoek blijkt het stadium van de ziekte. Dit heeft gevolgen voor behandeling, controles en partnerverwittiging.Behandeling
Syfilis wordt behandeld door middel van injecties met een antibioticum. Daarna zijn er nog een aantal bloedcontroles nodig tot duidelijk is dat de syfilis genezen is. Tot een week na het einde van de behandeling is het beter om geen seks te hebben, of in elk geval een condoom te gebruiken. Zo wordt voorkomen dat partners elkaar steeds opnieuw infecteren.Partnerverwittiging
Afhankelijk van het stadium van de syfilis-infectie moet je partners over een verschillende periode verwittigen. Dit bespreek je best met je arts of verpleegkundige.- Algemeen
- Apenpokken
- Chlamydia
- Gonorroe
- Hepatitis B
- Hepatitis C
- Hiv
- LGV
- Syfilis